De sociale coöperatie

Raf Janssen, wethouder voor PvdA/GroenLinks in het college van de gemeente Peel en Maas, komt wekelijks veel mensen en omstandigheden tegen. Per week pikt hij er een uit om er, terugblikkend, even bij stil te staan.

Iedere periode heeft haar eigen tijdgeest.

De kunst van besturen is om de tijdgeest die er aan zit te komen, de tijdgeest in wording, tijdig te ontwaren en te grijpen. In denken en doen. Dat is nodig om verschijnselen te zien en te duiden en er toekomstgericht op in te spelen. Wij missen een aantal hedendaagse verschijnselen en analyseren andere verschijnselen onvolledig of onjuist, omdat onze waarneming gestuurd wordt door de tijdgeest van weleer, de tijdgeest van een periode die we aan het verlaten zijn of al verlaten hebben.

In sommige kringen laten denkers en doeners zich sterk leiden door de sociaal-democratische grammatica van de verzorgingsstaat. In andere kringen bepaalt de grammatica van het neo-liberale marktdenken het denken en doen. Beide grammatica’s stoelen op een tijdgeest die nog wel rondwaart, maar die niet langer aansluit bij de dagelijkse werkelijkheid van mensen en die onvoldoende rekening houdt met veranderde contexten. De staat heeft niet langer de positie en het vermogen om de economie te sturen. Dat was zo in de landeneconomie van het georganiseerde kapitalisme. Die economie is er niet meer en met de opkomst van de mondiaal georganiseerde economie heeft de staat zijn regie-rol verloren en is hij de dienstknecht geworden van de vrije markteconomie. Deze heeft heel veel mensen de mogelijkheid gegeven hun eigen leven in te richten als ware het een bedrijf, de Ik-bv. Dank zij de verworvenheden van de juist in die kringen vermaledijde verzorgingsstaat, hebben die Ik-bv’s hun levensfirma uit kunnen bouwen en hun consumentenclaims kunnen verzilveren.  Intussen blijken veel claims verzilverd te zijn met ongedekte cheques van een op hol geslagen geldsysteem. De grammatica van de vrije markt past steeds slechter bij de dagelijkse leefwereld van grote groepen burgers.

Beide vertrouwde grammatica’s verliezen het contact met de werkelijkheid en vanuit de leefwereld van mensen ontstaat een nieuwe tijdgeest, een nieuwe grammatica. De kunst is het om als lokale overheid in denken en doen bij die ontluikende tijdgeest en die nieuwe grammatica aan te sluiten. De gemeente Peel en Maas probeert dat. In denken en doen.

Over dat in ontwikkeling zijnde denken en doen heb ik kort iets verteld. Kernpunten uit mijn betoog waren:

• Het onderscheid tussen overheid (systeem) en gemeenschap (leefwereld)
• Het onderscheid tussen regelsturing (vanuit de overheid) en communicatieve zelfsturing (vanuit de gemeenschappen)
• Het onderscheid tussen dorpsraad (is gericht op gemeente, op systeemwereld) en dorpsoverleg (is gericht op gemeenschap, op leefwereld)
• Over de gelijkwaardigheid van partijen/partners in gemeenschappelijke projecten

Mijn uiteenzetting over de zoektocht naar nieuwe wegen in het openbaar bestuur werd afgerond door een korte beschouwing over de sociale coöperatie. Dat is een ontwikkeling waarover we de komende tijd meer zullen horen in Peel en Maas en ver daarbuiten.

 Sociale coöperatie   

Er ontstaan vormen van sociaal commitment vanuit de leefwereld van mensen. Deze zijn uitdrukking van een beweging die systemen weer inbedt in de leefwereld en daarmee de vitaliteit van gemeenschappen hernieuwt. Mogelijk kunnen deze inhoud en vorm krijgen via sociale coöperaties (= herontdekking en hernieuwing van aloude vorm van sociaal-economische initiatieven van groepen burgers die door praktische samenwerking in de directe leefwereld doelen kunnen bereiken die ieder voor zich niet zou kunnen realiseren)

sociale coöperatie als uitingsvorm+werkvorm van ontluikende nieuwe tijdgeest:

–          andere burgers                               van dikke-ik naar verbonden zelf

–          andere overheid                            van macht naar dialoog

–          andere economie                          van concurrentie naar coöperatie

–          andere zorg                                     van buitenzorg naar levenszorg en praktische hulp

–          andere solidariteit                        van verzekeringssolidariteit naar maatjessolidariteit

–          andere gemeenschap                   van samenloosheid naar verbondenheid