Raf Janssen, wethouder voor PvdA/GroenLinks in het college van de gemeente Peel en Maas, komt wekelijks veel mensen en omstandigheden tegen. Per week pikt hij er een uit om er, terugblikkend, even bij stil te staan.

Deze week is het nieuwe College van B&W begonnen met zijn werkzaamheden. Er was een intensief programma opgesteld, waarbij alle onderdelen van het gemeentelijk beleid de revue passeerden. Ook zijn veel externe bezoeken afgelegd en is kennis gemaakt met partners in het veld die een belangrijke bijdrage leveren aan de opbouw van de samenleving: bedrijven, zorgverleners, onderwijsinstellingen, dorpsoverleggen, welzijnsorganisaties. Als collegeleden hebben we een week met elkaar opgetrokken. Erg belangrijk voor de teamvorming. Ik heb er een heel goed gevoel aan overgehouden. Er is een stevige basis gelegd voor een nieuwe bestuursperiode van vier jaar. En de toon is gezet: we vormen een bestuur dat zich naar buiten richt, dat oog en oor heeft voor alles wat buiten het gemeentehuis, in de kernen, in de bedrijven, in de organisaties, gebeurt. Daar zoeken we partners en bondgenoten, om met z’n allen een samenleving op te bouwen en in stand te houden waarin iedereen meetelt en meedoet, waarin iedereen tot zijn recht komt.

Tussen de drukke bedrijven door heb ik toch nog kans gezien het boek ‘Tegen Verkiezingen’ te lezen. In dat boek geeft de Vlaamse auteur David Van Reybrouck fikse kritiek op het huidige systeem van representatieve democratie, waarin burgers een aantal mensen kiezen die hen vervolgens een aantal jaren moeten/mogen vertegenwoordigen. Volgens Van Reybrouck is dat systeem in het slop geraakt, omdat het geannexeerd is door politieke partijen en beroepspolitici die erg gefixeerd zijn op goede stembusuitslagen en op herverkiezing en daarom volgens hem te weinig toekomen aan echt besturen in het belang van allen. Van Reybrouck pleit daarom voor een ander systeem: het systeem van loting. Door het lot wordt een aantal burgers aangewezen die voor een beperkte tijd (bijvoorbeeld een of twee jaar) de belangen van ons allen moeten behartigen.

Er is heel veel te doen over het boek van Van Reybrouck: felle discussies tussen voor- en tegenstanders. De standpunten worden vaak betrokken vanuit een of-of-denken: het is ofwel verkiezingen in het kader van de representatieve democratie ofwel een systeem van het aanwijzen van bestuurders op basis van loting. Het lijkt me beter om van een en-en-benadering uit te gaan. Ik pleit ervoor om een proef op te zetten met een systeem van loting, naast het huidige systeem van gekozen vertegenwoordigers. Een onderwerp dat zich uitstekend leent voor het opzetten van zo’n proef is in mijn ogen het sociaal domein. Momenteel draagt het Rijk een groot aantal taken in het sociaal domein over naar gemeenten: jeugdzorg, zorg voor ouderen en mensen met beperkingen, ondersteuning voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Daar zijn wetten voor in de maak en als het parlement ermee instemt gaan op 1 januari 2015 veel taken over naar de gemeenten. In de gemeenten zijn het de gekozen gemeenteraden die de te volgen koers uitzetten en het beleid bepalen. Uiteraard binnen de grenzen van de wet. Het College van B&W voert de taken uit, conform de lijnen die de gemeenteraad heeft vastgesteld. Het College heeft daarbij overleg met heel veel betrokkenen, waaronder uitvoerders en dienstverleners en ook vertegenwoordigers van gebruikers van diensten en cliënten. Het is een goede zaak dat er inspraak en overleg is met direct belanghebbenden. Maar er is meer nodig.

De manier waarop zorg georganiseerd is en de wijzen waarop mensen ondersteuning wordt geboden gaat niet alleen degenen aan die zorg aanbieden en degenen die zorg ontvangen. Dat gaat iedereen aan in de samenleving van Peel en Maas. Niemand weet of hij morgen bepaalde vormen van zorg nodig heeft of mensen in de directe omgeving bepaalde zorg moet verlenen. De manier waarop wij met z’n allen het sociale domein in onze gemeente organiseren is een aangelegenheid die ons allen aangaat. Natuurlijk kunnen we de zorg voor dit sociale gemeengoed in handen stellen van de gemeenteraad. Die hebben we daar voor gekozen en die moet in naam van ons allen erop toezien dat zaken goed geregeld en goed uitgevoerd worden in het sociaal domein. Maar is dat genoeg? Kan hiermee worden volstaan? De gemeenteraad zal met cliëntenorganisaties en zorgverleners gaan overleggen en deze zullen ook met adviezen komen en met lof of kritiek als dat in hun ogen nodig is. Maar nogmaals: is dat genoeg? De zorgverleners hebben eigen belangen en veel cliëntenorganisaties hebben moeite om hun eigen achterban te bereiken. Daarom pleit ik er voor om een Sociale Raad te vormen van 100 burgers die per loting aangewezen worden om met elkaar in dialoog te gaan over de vraag welke kwaliteit van ondersteuning en zorg wij willen hebben in Peel en Maas en hoe die kwaliteit getoetst kan worden. Deze Sociale Raad van de G-100, de 100 gelote burgers, kan adviezen uitbrengen aan de gemeenteraad en deze is verplicht aan te geven wat ze met deze adviezen doet. Alle burgers hebben een kans door het lot aangewezen te worden om voor 1 of 2 jaar het algemeen belang van een goed sociaal domein te dienen. Het systeem van loting kan zo afgestemd worden dat uit alle leeftijdscategorieën en uit alle elf de kernen van Peel en Maas burgers geloot worden om deel te nemen in de Sociale Raad. Om de 1 of 2 jaar kan een nieuwe Sociale Raad worden samengesteld. Op die manier krijgen burgers wier stem anders nooit gehoord wordt, een kans om hun mening in te brengen tijdens het overleg in de Sociale Raad. Niet iedereen zal de loting accepteren. Daarom moeten 200 of 300 burgers geloot worden. De eerste honderd worden aangeschreven. Als mensen niet accepteren wordt iemand uit de reservesteekproef aangeschreven. Dat systeem moet nader uitgewerkt worden. Er moeten ook goede afspraken gemaakt worden over de taak van de Sociale Raad en de verhouding met Gemeenteraad en College. Maar laten we het idee oppakken en uitproberen. Als nieuwe coalitie willen we immers een nieuwe lente en een nieuw geluid.