Algemene Beschouwingen kadernota 2017

Voorzitter, Leden van de Raad,

Zouden de Romeinen in de 4e eeuw in de gaten hebben gehad, dat hun Rijk langzaam ineenstortte? Zouden de Fransen in 1789 in pakweg een dorp in Normandië in de smiezen hebben gehad, dat hun wereld na de 14e juli grondig zou veranderen? Of de Russen in april 1917, Duitsland in 1932?

De meesten waarschijnlijk niet. En toch waren de voortekenen, achteraf, overal zichtbaar. Zo, voorzitter, zonder nu een roepende Cassandra te willen zijn, kraakt onze wereld op dit moment ook in zijn voegen.

Misschien merkt u het niet elke dag, wellicht eet u er allemaal geen boterham minder om, kijkt u ’s avonds rustig naar de Tour de France, of het EK, onze wereld verandert of heeft behoefte aan verandering. Want het kraakt en piept overal. Wanneer we goed om ons heen kijken, zijn er verschillende crises gaande, tegelijkertijd.

Een crisis in Europa bijvoorbeeld. Het oude idee, Europa als economisch project, faalt. Het is niet genoeg. Het neoliberale denken heeft er voor gezorgd dat de banken en de financiële markten ongecontroleerd hun gang konden gaan en het idee dat de burger vooral een ‘homo economicus’ is, heeft grote groepen burgers achterop gezet. Mensen die niet mee konden komen, mensen die hun baan verloren in de maakindustrie, mensen die zichzelf niet in Europa herkennen en zich afwenden van de huidige democratische instituties en gevoelig zijn voor populistische brandstichters. De tweedeling in de samenleving groeit: tussen arm en rijk, tussen hoogopgeleid en laagopgeleid, tussen zij die meedoen en zij die aan de kant staan. De middenklasse, de ruggengraat van onze samenleving lijkt te verdampen.

Hiermee gaat een tweede crisis gepaard: de crisis van het openbaar bestuur. Wie zijn wij nog als bestuur en wat kunnen wij, politici? Onzeker door zwenkende massa’s kiezers, nieuwe ideeën over zelfsturing, populisten die menen de mythische Volkswil te vertolken, durven de politieke partijen uit angst voor de boze burgers vaak niet meer het voortouw te nemen. Te luisteren, maar ook een helder perspectief te schetsen. Een van de achtergronden die aanvankelijk verborgen bleef maar allengs steeds scherper aan het daglicht komt heeft te maken met de onderschikking van de politiek aan de economie: de overheid heeft haar regiefunctie ten opzichte van de markteconomie opgegeven en in plaats van de markt te temmen, stelt ze zich nu op als loopjongen die grote bedrijven niks in de weg wil leggen uit angst dat ze zich wel eens elders zouden kunnen vestigen.

Een crisis van het economisch stelsel: ook al is er sprake van een broos herstel, het is nog maar de vraag of dit beklijft. Intussen wordt iedereen aangespoord om maar te blijven consumeren, om het consumeren zelf. ‘Kóóp die auto’ werd er tamelijk wanhopig geroepen door onze minister-president. Mensen zijn onzeker over hun banen, hun spaargeld, hun pensioenen. De oude economie, van lenen, aandelen, verplaatsen van virtueel geld werkt niet meer, of gebrekkig, maar waar is de nieuwe? Blijven we het economisch nut als voornaamste drijfveer van alle handelen zien, of is er toch meer? En hoe komen we daar?

Een crisis in het klimaat. We hebben het gezien: de hoosbuien, de hagelstenen, terwijl elders in de wereld de aarde verdroogt en mensen niet meer kunnen overleven. De opwarming van de aarde is nu niet meer te ontkennen. Ook wij, in het kleine Peel en Maas hebben er last van.

En een crisis in de gedeelde waarden, die we als naoorlogse generatie omarmd hebben: gelijkheid van mensen, hulp bieden aan de zwakkeren, de tolerantie tegenover andersdenkenden. In plaats daarvan zien we angst voor het onbekende, de boze burgers die zich met hand en tand verzetten tegen de komst van ‘vreemden’ en ontheemden.

Voorzitter, al dat gepiep en gekraak in onze samenleving gaat Peel en Maas niet voorbij. Ook wij zullen stelling moeten nemen; wie willen wij zijn? Een economische gemeenschap? Of een samenleving, waarin we trachten het ‘goede leven’ voor ieder van ons te verwerkelijken. Daarvoor zijn nieuwe ideeën nodig, nieuwe vormen die uitgeprobeerd moeten worden, met vallen en opstaan. We zullen met andere ogen moeten kijken naar het gebruik van de aarde, naar nieuwe vormen van saamhorigheid in de zorg, in het onderwijs gelijke kansen moeten creëren, nieuwe economische vormen moeten zoeken en daarbij moeten we ons afvragen of wat we onszelf gunnen, we dat ook gunnen aan nieuwkomers in onze gemeenschappen. Dat betekent dat we samen op zoek moeten gaan naar het wenselijke en het haalbare in soms kleine, soms grote stappen.

Een aantal uitdagingen pakken we hier op in Peel en Maas. Kleinschalig, alledaags. Sommigen doen daar laatdunkend over. In zoverre dat dit een miskenning is van de tekenen des tijds, kunnen we daar niks mee. In zoverre het kritisch meedenken en meedoen is, staan we open voor suggesties om uitdagingen nog beter op te pakken. Dat geldt voor pilots waarin gemeenschappen, organisaties en overheden zoeken naar een antwoord op het steeds duidelijk aan de dag tredend democratisch tekort, en pilots waarin samen met alle betrokkenen gezocht wordt naar zorg en welzijn die bij mensen past. In dergelijke pilots steken wij als coalitie de nek uit, daar trekken we landelijk aandacht mee. In plaats van langs de kant te blijven meesmuilen, roep wij iedereen op om kritisch-positief mee te denken en mee te doen.

Naast dergelijke pilots waarin we al enkele toekomstuitdagingen oppakken, moeten we nog een aantal uitdagingen noemen waarmee wij in Peel en Maas nadrukkelijk te maken hebben. Als eerste noem ik hierbij de intensieve veehouderij.

Onze gemeente hanteert een ruimhartig beleid m.b.t. de intensieve veehouderijen. Uitbreidingen tot 2,5 ha. bouwvlak kunnen, zelfs buiten het LOG gebied. We zien bovendien een toename in de aanvragen hiervoor op allerlei plekken in onze gemeente; schaalvergroting wordt immers gezien als middel om te overleven.

Wij als PvdA/GL, hebben al vaker aangegeven dat dit niet onze bedoeling was. Oorspronkelijk hebben wij met elkaar afgesproken dat uitbreidingen tot 2,5 ha mogelijk zijn voor familiebedrijven en mits ze gevestigd zijn op de juiste plek. Achter deze filosofie staan wij nog steeds.

Wij hebben ook al vaker aangedrongen op een herbezinning op dit beleid. Schaalvergroting is uiteindelijk niet de weg, maar wat dan wel en welke visie hebben wij voor de lange termijn?

Verloedering van het platteland speelt al en zal door schaalvergroting alleen maar erger worden. De negatieve invloed van fijnstof van de intensieve veehouderijen op de gezondheid van de mensen in de direct omgeving van deze bedrijven wordt nu ook onderkend door de overheid. Het telkens verhogen van het emissiepunt helpt hier niets aan, uiteindelijk slaat het ergens neer. Dit alles dwingt ons om hier kritisch naar te kijken.

We zien nu al, hoe desastreus de klimaatsverandering kan uitwerken op diverse agrarische bedrijven. De ironie wil, dat de bedrijven dit mede zelf veroorzaakt hebben. Bezinning is dan ook geboden.

Dit past bovendien ook mooi in de pilot van de nieuwe omgevingswet. Als Raad moeten wij nagaan waar onze verantwoordelijkheden liggen en hoe deze gewaarborgd blijven. Wij willen deze handschoen graag oppakken en uitwerken. Ook hier ligt dus een verantwoordelijkheid van de overheid, uiteindelijk gaat deze over algemeen belang. Graag horen wij van college en raad wat zij van onze analyse vinden en welke visie zij hebben op de toekomst van de agrarische sector en het buitengebied in onze gemeente.

Een verdere uitdaging waarvoor meer aandacht mag komen is het vraagstuk van de vervanging van fossiele energie door schone energie. Veel particulieren en bedrijven zijn daar mee bezig en als gemeente hebben wij bij de bouw van het vernieuwde huis van de gemeente een goed voorbeeld gegeven. Maar er is meer nodig om de klimaatverandering te remmen. Er kunnen zonnepanelen geplaatst worden op gebouwen en in lege ruimte van bv Siberië. Er kan nagedacht worden over innovatieve projecten waarbij particuliere energiearme huishoudelijke apparaten kunnen aanschaffen en deze betalen met de besparingen die dat oplevert aan energiegebruik. Zo’n idee zou samen met lokale spelers uitgewerkt kunnen worden. Dat is ook goed voor het stimuleren van de lokale bedrijvigheid.

Bij een ‘goed’ leven horen ook sport en cultuur. Onze fractie juicht het toe, dat zoveel kinderen en ouderen gebruik maken van de sportaccomodaties in onze gemeente. Niettemin vragen we ons af, of we dit in alle kernen moeten willen handhaven. Kan dit over een aantal jaren nog? Zijn er dan nog genoeg kinderen voor de voetbalteams in bijvoorbeeld Grashoek of Koningslust? Kunnen we niet beter sturen op gedeelde accommodaties en verenigingen tussen de kernen?

Intussen ontwikkelt zich Dok6 tot het culturele hart van onze gemeente. Zowel professionele voorstellingen, als amateurgroepen vinden hier langzaamaan hun basis. Er wordt bovendien over de kernen heen samengewerkt. Dat vertaalt zich in de bezoekerscijfers. We weten ook, dat de exploitatie van Dok6 met een minimale bezetting plaatsvindt en dat het succes van de nieuwe aanpak schreeuwt om ruimere middelen. Mijn fractie is daar voor. We geven veel geld uit aan sport en terecht. Minstens zo belangrijk is het om jong en oud te verbinden via het theater. Voedsel voor de geest is net zo belangrijk voor zelfontplooiing als het trainen van het lijf. Hoe denken college en raad over verhoging van de bijdrage aan Dok6?

Voorzitter, over de zorg kan ik kort zijn. Hier zijn de 3 decentralisaties goed geland en de nieuwe vormen zijn volop in ontwikkeling. Wel maken wij ons nog zorgen om de jeugdzorg. Kunnen we kinderen die specifieke hulp nodig hebben die ook snel en efficiënt bieden? En bovendien, hoe kunnen we voorkomen dat jongeren in de jeugdzorg, dan wel in de criminaliteit terecht komen? Wij zijn het dan ook eens met het bedrag dat gereserveerd wordt voor opvang van jeugdigen, die ‘op het randje’ balanceren. Graag zien wij een plan spoedig tegemoet. Kan het college hierover al nadere mededelingen doen?

De ongerustheid en onzekerheid waarover ik eerder sprak, zit vooral ook op het sociaal domein. Alhoewel het College er in slaagt om veel uitkeringsgerechtigden aan een baan te helpen maakt PvdA/Groenlinks zich zorgen over de nog steeds te hoge werkloosheid in onze gemeente. oudere werknemers komen steeds vaker aan de kant te staan en de kans op nieuw werk is nihil. Het is dus geen kwestie van niet willen werken, zoals menige partij ook in onze gemeente oppert, maar gewoonweg een gevolg van leeftijdsdiscriminatie en vooroordeel. Zo ook in de gemeente Peel en Maas waar inmiddels 61% van de werkzoekend ouder dan 50 jaar is. PvdA/Groenlinks vindt dit onverteerbaar en roept het College op te komen met een actieplan om oudere werknemers weer aan een baan te helpen.

Daarnaast moeten we ons afvragen of we nog wel iedereen aan een baan kunnen helpen en we moeten accepteren dat het niet meer voor iedereen gaat lukken en we daarom zullen moeten gaan investeren in onderzoek naar alternatieve vormen van inkomen. Het college heeft daarover een goede notitie gemaakt. De raad laat echter na het debat erover te voeren. Mogelijk kan daarin verandering komen nu ook het CDA er blijk van geeft in Hallo Peel en Maas het denken en doen op het punt van werk en inkomen dichter te brengen bij de alledaagse werkelijkheid van veel mensen die niet meer aan de slag komen via betaald werk, maar toch graag een fatsoenlijk inkomen hebben om mee te blijven doen in de samenleving.

Deze beschouwingen wil ik graag afsluiten met misschien wel de belangrijkste 2 crises; die van de gedeelde waarden en het bestuur. Ook die gaan Peel en Maas niet voorbij. Ook hier past een waarschuwing van onze kant. De participerende burger is een groot goed: het is mooi dat mensen zich voor elkaar inzetten en met nieuwe ideeën komen, die vervolgens mooi uitgewerkt worden. De voorbeelden zijn er te over: kasteel Kessel, kern Meijel, het MFA Maasbree, om er maar een paar te noemen. Maar er is ook een keerzijde aan participatie en zelfsturing. Indien we die begrippen niet goed definiëren, wordt elk ongenoegen, over een weg, over reststroken, over wie er in de buurt mag komen wonen, over nieuwe vormen van huisvesting bij de politiek neergelegd als: ZELFSTURING. Dorpsoverleggen doen prima werk: maar hoe bakenen we goed af, wat van de politiek is en wat aan het Dorpsoverleg? Wie bepaalt wie erin meedoet? Kan het wel, dat raadsleden participeren als leden of adviseurs in dorpsoverleggen? Indien we niet scherp definiëren, geldt hier het recht van de sterkste en heeft de democratie het nakijken. En dat kan natuurlijk nooit de bedoeling zijn. Hoe denken de andere partijen hierover?

Eerder noemden wij hier de angst voor het vreemde.

Die angst, en de angst voor die boze burgers, want natuurlijk óók kiezers, lijkt ook onze gemeente in de greep te houden. We lopen achter met de huisvesting van statushouders. Overigens: binnen welk tijdsbestek denkt het college de 79 statushouders te gaan huisvesten dit jaar? Zijn hier al plannen voor? We horen het graag.

Het is angstwekkend stil, als het gaat om het opvangen van vluchtelingen. Waar zijn de partijen die vanuit hun christelijke of liberale beginselen, met een roemrijke geschiedenis als het gaat om emancipatie, om zorg voor de verdrukten en ontheemden, voor vrijheid, wanneer het gaat om opvang van echte mensen? PvdAGroenlinks vindt het gewone mensenplicht om met name die waarden: vrijheid, tolerantie, zorg voor elkaar, zorg voor de verdrukten en ontheemden ook in onze gemeente uit te dragen.

College, zorg ervoor dat u zo snel mogelijk een mooie locatie vindt -samen met het COA- om ook in Peel en Maas, het ‘Beleef de Ruimte’ waar te maken in de opvang van vluchtelingen.

Graag horen we van het College en de andere fracties, hoe zij hier tegenover staan.

Tot slot, voorzitter.

De Financiële positie van onze gemeente is solide. PvdA/Groenlinks heeft er jarenlang op gehamerd dat er weer voldoende middelen in de Algemene reserve zouden worden opgenomen. We zijn dan ook verheugd dat de Algemene Reserve de komende jaren een positief resultaat laat zien door de dotatie van het rekeningoverschot in 2015 van 1.949.000 euro. Hier past een compliment aan de wethouder van financiën; dat heeft hij prima gedaan.

Overigens: ook dank aan de opstellers van de kadernota.